KATA
GANDA
Dalam bahasa Melayu, proses penggandaan ialah proses
menggandakan kata dasar. Tujuan utama proses penggandaan ialah untuk
menghasilkan maksud jamak. Misalnya buku (sebuah buku) digandakan menjadi
buku-buku akan menghasilkan maksud banyak buah buku). Bagaimanapun, terdapat
kata ganda yang tidak membawa makna jamak seperti rama-rama, labah-labah,
anai-anai dan sebagainya yang hanya merujuk pada seekor rama-rama atau seekor
labah-labah sahaja (Mohd Ra’in.S, Abdullah.Y,
Abu Bakar.Y, 2011)
Para sarjana bahasa mempunyai pandangan yang agak
sama mengenai penggunaankata ganda dalam pembentukkan ayat. Dalam buku Nahu
Melayu Mutakhir oleh Asmah Hj. Omar menyatakan bahawa “kata ganda ialah bentuk
kata yang dihasilkan dengan menggandakan atau mengulangi kata dasar, sama ada
kata ganda tersebut diulangi secara keseluruhan atau pada bahagian-bahagian
tertentu dan dengan imbuhan atau tanpa imbuhan”. Mengikut Tatabahasa Dewan
Edisi Ketiga (2008) penggandaan merujuk kepada proses yang menggandakan kata
dasar. Melalui proses demikian, kata dasarnya akan mengalami tiga proses
penggandaan, iaitu ia boleh mengalami proses penggandaan penuh, penggandaan berentak atau penggandaan separa
I. Kata Ganda Seluruh
Kata ganda seluruh ialah kata dasar yang digandakan
seluruhnya. Kata dasarnya boleh mengambil bentuk kata nama, kata adjektif, kata
kerja, atau kata keterangan. Kata ganda seluruh digabungkan dengan tanda
sempang (-).
Gandaan penuh boleh dibuat pada kata akar dan kata
terbitan. Kata nama, kata kerja dan kata sifat jua boleh digandakan. Contohnya
pulau-pulau, cantik-cantik, anak-anak dan lari-lari. Terdapat dua jenis
pengandaan seluruh iaitu
i. kata dasar tidak menerima imbuhan
contoh: sekolah – sekolah-sekolah makan – makan-makan
ii. kata dasar menerima imbuhanncontoh:
pelari – pelari-pelari kekasih – kekasih-kekasih
Contoh
penggunaan kata ganda seluruh dalam ayat:
i. Kura-kura dapat hidup di darat atau di
dalam air.
ii. Pahlawan itu handal-handal belaka
Senarai
kata ganda seluruh mengikut kelas kata.
i. Kata Ganda Seluruh (Kata Nama)Contoh;
gado-gado, kunang-kunang, berang-berang,
kupu-kupu.
ii. Kata Ganda Seluruh (Kata Adjektif)
Contoh: hitam-hitam, muda-muda, kaya-kaya indah-indah
iii. Kata Ganda Seluruh (Kata Kerja) Contoh:
main-main, pulang-pulang, marah-marah, duduk-duduk
iv. Kata Ganda Seluruh (Kata Keterangan)
Contoh: kadang-kadang, terang-terang, kalau-kalau, masak-masak
Kata
ganda seluruh ada yang menyatakan maksud tunggal dan ada yang menyatakan maksud
bilangan banyak/jamak.
i. Kata Ganda Seluruh (maksud bilangan
tunggal) Contoh: agar-agar, onde-onde, ampai-ampai, ilam-ilam
ii. Kata Ganda Seluruh (maksud bilangan
banyak)Contoh: sahabat-sahabat, rajah-rajah pintar-pintar, jari-jari
II. Kata
Ganda Semu
Kata ganda semu ialah kata ganda yang terbentuk
daripada kata yang digandakan seluruhnya dan diberi tanda sempang. Kata ganda
semu mempunyai makna yang khusus
Senarai Kata Ganda Semu contoh: kuda-kuda,
kupu-kupu, kura-kura
III. Kata Ganda Separa
Penggandaan separa ialah proses yang menggandakan
sebahagian kata dasar sahaja. Penggandaan separa berlaku pada dua jenis kata
dasar, iaitu Perggandaan Separa pada dasar tunggal dan Penggandaan separa pada
kata dasar yang berimbuhan.
Kata ganda separa ada yang menyatakan maksud tunggal
dan ada yang menyatakan maksud bilangan banyak/jamak
i. Penggandaan Separa pada kata dasar
tunggal
Penggandaan Separa pada kata dasar tunggal ini
lazimnya penggandaan atau kata ganda yang melibatkan pengulangan suku kata
pertama
i. Kata
Ganda Separa (maksud bilangan tunggal) Contoh: kekuda tetulang jejentik sesiku
ii. Kata-
ganda separa (maksud bilangan jamak/banyak) contoh: lelada dedahan kekotak
jejari
ii. Kata Ganda Separa (Berimbuhan atau
Terbitan)
Penggandaan ini melibatkan kata yang sudah mengalami
proses pengimbuhan. Pengulangan berlaku
pada kata dasar dengan dua cara iaitu kata dasar diulang sepenuhnya dan awalan
dirangkaikan di bahagian depan kata yang pertama atau penggandaan separa depan
dan kata dasar diulang sepenuhnya tetapi imbuhan dirangkaikan di bahagian depan
kata yang kedua atau penggandaan separa belakang. Kata Ganda Separa Berimbuhan
atau Terbitan adalah merupakan kata ganda yang diberi imbuhan pada kata
dasarnya. Kata ganda berimbuhan atau terbitan mesti disertai tanda sempang
(-).Imbuhan boleh diletakkan. Di awal, di akhir, di awal dan di akhir (apitan),
dan di tengah sebagai sisipan.
Contoh: Di bahagian belakang kata dasar
i. Berlari-lari,
mencari-cari, sepandai-pandai
Contoh: Di bahagian hadapan kata dasar
i.
Cinta-mencintai, bantu-membantu,
kejar-mengejar
IV. Kata
Ganda Bersajak atau Berima
Penggandaan jenis ini berlaku seluruhnya pada unsur
dasar kata nama, tetapi pada masa yang sama berlaku juga penggantian pada salah
satu konsonan atau vokal atau kedua-duanya dalam salah satusuku kata pada unsur
yang menggandakan itu
Contoh bagi kata gandaan berima:
Pengulangan konsonan: tindak-tanduk, asal-usul,
dentam-dentum
Pengulangan vokal: karut-marut, cerai-berai,
sayur-mayur
Pengulangan suku kata: bukit-bukau, hina-dina,
jongkang-jongket
PENUTUPAN
Kepentingan bahasa Melayu sebagai bahasa kebangsaan
diperjuangkan dalam Perkara 152 Perlembagaan Persekutuan. Bahasa Melayu tidak
menjadi penghalang kepada kedatangan, perkembangan dan penyebaran ilmu, malahan
bahasa Melayu maju ke hadapan sebagai penghubung kepada banyak disiplin ilmu.
Dengan yang demikian, bahasa Melayu mampu mengangkat martabatnya sebagai
penaung ilmu yang sarat
